Publikacje

Tomasz Olchanowski, Psychopatologia nadposłuszeństwa, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2022

W kolejnych rozdziałach książki Olchanowski wskazuje na szereg zagrożeń, jakie płyną z dzisiejszej „kultury cyfrowej”, w której powszechny obraz świata jest w coraz większym stopniu kształtowany przez to, co ukazuje się na ekranach komputerów i smartfonów. Jej głównym wyznacznikiem stała się – jego zdaniem – imagopatia, czyli odrealnienie rzeczywistości, co jest negatywną konsekwencją postępu technologicznego. W jej wyniku człowiek stał się bardziej niż kiedykolwiek w swoich dziejach podatny na iluzoryczne projekcje dotyczące jego własnego życia. Autor ten proces nazywa „nadposłuszeństwem”, czyli bezkrytycznym podporządkowywaniem się głoszonym przez różnego rodzaju (wątpliwe) medialne autorytety i szarlatanów receptom na szczęśliwe życie.

Z recenzji prof. dr hab. Pawła Dybla (Instytut Filozofii i Socjologii PAN)

Monika Kostaszuk-Romanowska, Współczesny romantyczny teatr polityczny. Realizacje, dyskusje, kontrowersje, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2021.

 Książka Moniki Kostaszuk-Romanowskiej zapowiada się jako ważne wydarzenie we współczesnej refleksji nie tylko nad teatrem, ale i nad rodzimą kulturą, której istotną część stanowi „paradygmat romantyczny”. Waga tej publikacji wynika nie tylko z oczywistych kompetencji, wiedzy i talentów (także pisarskich) Autorki, ale też z odwagi, z jaką w monografii naukowej wkracza na pole minowe współczesnych zjawisk teatralnych, oraz z wyrazistości tez, które formułuje. Podejrzewam, że wiele badaczek nie odważyłoby się na związane z tym ryzyko, wycofując się w obszary bezpieczniejsze, albo też ograniczając do teatrograficznych wyliczeń i ostrożnych wypisów z recenzji. Pani Kostaszuk-Romanowska tymczasem tworzy mocną, autorską analizę i interpretację zjawisk, które miały miejsce w tyle co zakończonej dekadzie. Nie czekając, aż temat się „ucukruje” i „uleży”, podejmuje próbę rzetelnej, naukowej analizy mającej dowieść mocno i klarownie sformułowanych, ważnych tez dotyczących teatru i życia społecznego w Polsce lat 2010–2020. (…) Lektura jej książki jest jak wędrówka za przewodniczką, która wie, gdzie i dlaczego idzie, i jest świetnie przygotowana, by pokazać interesujące ją obiekty z przyjętej perspektywy.

Z recenzji prof. dr. hab. Dariusza Kosińskiego (Uniwersytet Jagielloński)

Alicja Kisielewska, Antropologia telewizji. Telewizja w życiu codziennym w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2021.

Książka stanowi próbę stworzenia podstaw antropologii telewizji z polskiej perspektywy. Autorka bada w niej kulturę telewizji w Polsce, czyli znaczenia „zwykłej” telewizji naziemnej codziennie obecnej w większości domów w naszym kraju, w szerszym kontekście kulturowym. Ponieważ telewizja jest medium codzienności, pytanie o życie Polaków z telewizją jest pytaniem o charakter kultury, w której żyjemy, a także o to, jak na nią wpływa telewizja w świecie nasyconym mediami. Autorka rozumie telewizję w sensie kulturowym jako medium tworzące środowisko komunikacyjne. Z perspektywy antropologii mediów mniejsze znaczenie mają ekrany, na których telewizja jest oglądana, a także wykorzystywane technologie, czyli sposób, w jaki do odbiorców dociera jej treść. Najważniejsze są doświadczenia związane z aktywnością oglądania telewizji i inne praktyki kulturowe temu

towarzyszące.

Książka ma trójdzielną strukturę. Część pierwsza stanowi próbę sformułowania podstaw antropologii telewizji w kontekście fundamentalnego pytania – czym jest dzisiaj dla widzów-odbiorców-użytkowników w Polsce telewizja? Druga część książki dotyczy tekstów telewizyjnych analizowanych w dwóch aspektach: symbolicznych konstrukcji rzeczywistości i granic telewizyjnych światów oraz medialnych obrazów kultury polskiej. Trzecia część książki dotyczy oglądania telewizji i innych praktyk kulturowych związanych z telewizją.

Badaczka przyjmuje tutaj, że telewizja ujmowana w perspektywie jej oglądania stanowi element szeroko rozumianej kultury zabawy. Koncentruje się w książce na zmieniających się praktykach kulturowych związanych z telewizją w powiązaniu z siecią znaczeń, w jakiej one funkcjonują w życiu codziennym w kontekście współczesnej kultury polskiej.

Tomasz Olchanowski, Zmierzch mądrości, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2021

Książka Tomasza Olchanowskiego jest bardzo oryginalnym manifestem zaangażowanego humanisty, któremu nie są obojętne sprawy tego świata. Napisana dynamicznie, z dyskretnie zaznaczonymi osobistymi uwagami, stwarza okazję do poznawczej wędrówki po świecie idei wprawdzie utraconych, ale wartych przypomnienia, jeśli chcemy widzieć siebie nie tylko jako wydajne organizmy biologiczne, lecz także jako skomplikowane maszynerie psychiczne.(…) Tomasz Olchanowski jawi się jako autor przekraczający granice poszczególnych dyscyplin wiedzy, nie chce wprawdzie być mędrcem, ale podpowiada tropy, gdzie mądrości szukać, a gdzie na pewno jej nie odnajdziemy.

Z recenzji prof. dr. hab. Wojciecha Józefa Burszty (Uniwersytet SWPS)

Katarzyna Citko, Ciemność i światło. Kino Carlosa Reygadasa, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2021.

Książka jest monografią filmowej twórczości Carlosa Reygadasa, jednego z bardziej znanych i zarazem oryginalnych współczesnych reżyserów meksykańskich, twórcy kina autorskiego, kojarzonego z fenomenem slow cinema i kina kontemplacyjnego. Analizie poddane zostały najważniejsze komponenty twórczości Carlosa Reygadasa, takie jak: filmowy styl, narracja, czas i przestrzeń; inspiracje i zapożyczenia z kina światowego oraz autorskie rozwiązania kompozycyjne; bohaterowie, aktorzy i społeczeństwo Meksyku; a także sacrum i transcendencja jako fenomeny niezwykle istotne dla konstrukcji świata przedstawionego, sylwetek bohaterów i wymowy ideowej dzieł. Filmowa twórczość Carlosa Reygadasa, jest bowiem spektaklem opowiadającym o życiu i śmierci, o miłości i jej braku, o utracie wiary i duchowej pustce bohaterów, a zarazem o rozpaczliwej potrzebie i poszukiwaniu przez nich transcendencji. Reżyser osadza swoje filmowe historie w konkretnych realiach materialnej meksykańskiej rzeczywistości, a zarazem przywołuje uniwersalne aspekty duchowe, konstruując na peryferiach świata profanum sferę sacrum, niewidoczną na pierwszy rzut oka, ale niezwykle ważną dla zrozumienia motywacji i sposobów postępowania filmowych bohaterów.

Tytuł książki przywołuje metaforę odwiecznego ścierania się oraz przenikania sfer ciemności i światła, rozumianą jako problem ludzkiego postępowania i podejmowania wyborów w kontekście prawa moralnego, grzechu i odkupienia. Ta problematyka osadzona jest zarówno w tradycji kina meksykańskiego, jak i w twórczości samego Reygadasa, który swoimi filmami buduje spójną narrację na temat wewnętrznego zagubienia i pustki człowieka współczesnego, cierpiącego z powodu utraty duchowego wymiaru swojej egzystencji, pogrążającego się coraz bardziej w mroku egoizmu, osamotnienia i pustki.

Oryginalna mieszanka ciemności i światła, która wypełnia autorskie kino Carlosa Reygadasa, wyraża się w postawach i światopoglądzie filmowych bohaterów, w konstrukcji czasoprzestrzennej świata przedstawionego oraz w wymowie ideowej filmów meksykańskiego reżysera. Wszystkie te trzy obszary przenikają się wzajemnie i uzupełniają, współtworząc dopełniające się semantycznie treści.

Krzysztof Arcimowicz, Oblicza męskości w neoserialach. Hegemonia – kontaminacja – inkluzja, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2020

 Książka poświęcona jest postaciom neoserialowym, ale także neoserialom traktowanym jako dyskursywne teksty kultury. Podstawowym celem badań było przeanalizowanie strategii dyskursywnych wykorzystywanych w konstruowaniu postaci mężczyzn reprezentujących różne wersje męskości oraz ich interpretacja w kontekstach: społeczno‑kulturowym, ekonomicznym oraz gatunkowym. Neoseriale, określane także jako produkcje post-soap lub seriale nowogeneracyjne, stanowią jeden z najbardziej interesujących elementów współczesnego pejzażu kulturowego. Są one – w przeciwieństwie do seriali tradycyjnych – oglądane najczęściej via Internet za pośrednictwem serwisów streamingowych. Neoseriale to zjawisko godne uwagi nie tylko ze względu na ich duży zasięg społecznego oddziaływania, ale również dlatego, iż nierzadko zrywają z dziedzictwem starszych form telewizyjnych. W neoserialach odnajdujemy całą gamę (anty)bohaterów reprezentujących różne wersje męskości: hegemoniczną, hybrydową, opiekuńczą i inkluzywną. Postacie często przechodzą ewolucję i nierzadko wymykają się jednoznacznym interpretacjom, co czyni je bardzo interesującymi dla badaczy i widzów.

Tomasz Olchanowski, Kultura ponowoczesna w perspektywach antropologii politeistycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2019

 Świat wykreowany przez tych dwanaście szkiców (od Pustki po duszy po Bogów w naszym życiu, w szkolnej klasie i w sali wykładowej) rozkwita dzięki inspiracjom wyrosłym z religii politeistycznych, mitów (nie tylko greckich), dzięki wizjom psychologów głębi, dzięki ideom, które wykluwały się w renesansie, w epoce romantyzmu i w epoce przełomu XIX i XX wieku (belle epoque). Rozkwita dzięki ideom odkurzonym w latach sześćdziesiątych dwudziestego wieku, jak też dzięki działalności tych, którzy sprzeciwiają się i dziś tyraniom monocentrycznych wizji, tak niszczących dla środowiska i niewolących nasze umysły.